اختلال وسواس فکری – وسواس عملی[۱] (OCD) یک اختلال سلامت روانی می باشد که بر روی افراد دارای سنین و مشاغل مختلف تاثیر می گذارد و زمانی صورت می گیرد که فرد در یک چرخه مربوط به وسواس های فکری و وسواس های عملی درگیر شود.

وسواس های فکری عبارت از تفکرات، تصاویر و تمایلات ناخواسته و سرزده می باشند که به صورت شدیدی احساسات اضطراب آور را تحریک می کنند.

وسواس های عملی عبارت از رفتارهایی می باشند که یک  فرد در حین تلاش برای دور شدن از وسواس های فکری و / یا کاهش اضطراب خودش انجام می دهد.

اکثر افراد در برخی از بخش های زندگی خودشان دارای تفکرات وسواسی و / یا رفتارهای وسواسی می باشند، ولی این بدان معنا نمی باشد که همه ما دارای “یک نوع وسواس فکری عملی” می باشیم.

به منظور تشخیص داده شدن OCD، این چرخه مربوط به وسواس های فکری و وسواس های عملی باید تا حدی زیاد شود که بخش قابل توجهی از زمان فرد را به خودش اختصاص بدهد و منجر به پیشگیری از فعالیت های مهم و با ارزش برای فرد شود.

اختلال وسواس فکری ، وسواس عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری ، وسواس عملی چیست؟

وسواس های فکری و وسواس های عملی دقیقا به چه معنی می باشند؟

وسواس های فکری عبارت از تفکرات، تصاویر و محرک هایی هستند که به صورت مکرر صورت می گیرند و فرد هیچ نوع کنترلی بر روی آنها ندارد.

افراد دارای وسواس فکری عملی نمی خواهند که این تفکرات را داشته باشند و دچار اضطراب شوند.

در اکثر موارد، افراد دارای این اختلال به این شناخت دست پیدا می کنند که تفکرات آنها هیچ نوع واقعیت و منطقی ندارد.

وسواس های فکری معمولا همراه با احساسات شدید و ناراحت کننده، همانند ترس، خشم، شک یا این احساسات که همه موارد در صورتی درست می باشند که به یک روش خاص انجام شوند، صورت می گیرد.

در چارچوب این اختلال عبارت از زمان مصرف شده یا صرف شده از زمان های مربوط به فعالیت های باارزش برای فرد می باشد.

در نظر گرفتن آخرین مورد اهمیت زیادی دارد

چرا که این بخش تا یک حدی مشخص می کند که آیا فرد دارای OCD – یک اختلال روان شناختی – می باشد یا دارای یک ویژگی شخصیتی وسواسی می باشد.

متاسفانه “داشتن وسواس فکری ” یا “دچار وسواس فکری شدن”[۲] عباراتی می باشند که در مکالمات روزمره به جای یکدیگر مورد استفاده قرار داده می شوند.

این کاربردهای بی اهمیت تر از این کلمه باعث شده است که یک فرد از قبل درگیر یک موضوع، یا یک ایده یا حتی یک شخص شود.

دچار وسواس فکری شدن

“دچار وسواس فکری شدن” در اصطلاحات روزمره به معنای نداشتن مشکلاتی در زندگی روزمره و حتی علاقمند بودن نسبت به آن می باشد.

ممکن است که شما نسبت به صدایی که در رادیو شنیده اید، “دچار وسواس فکری شوید”، با این وجود همچنان می توانید با دوستتان نهار بخورید، در زمان مناسبی بخوابید، به موقع و سر صبح به محل کارتان بروید و غیره.

در واقع افراد دارای وسواس فکری عملی، در هنگام شنیدن این کاربرد از “وسواس فکری”، در شرایط سختی قرار می گیرند، چرا که احساس می کنند این مورد منجر به اهمیت کمتر قائل شدن به چالش های افراد دارای علائم این اختلال می شود.

حتی در مواقعی که مضمون “وسواس فکری” جدی تر باشد

برای مثال هر شخصی ممکن است که در زمان های مختلفی نسبت به بیمار شدن فکر کند یا در مورد امنیت شخصی که دوستش دارد نگران باشد، یا نسبت به عواقب فاجعه بار اشتباه خودش نگران باشد.

این بدان معنا نمی باشد که این وسواس های فکری ضرورتا یک علامتی از OCD می باشند. هر چند که این تفکرات مشابه با تفکرات صورت گرفته در افراد مبتلا به وسواس فکری عملی می باشد.

ولی یک فرد غیر وسواس فکری عملی هم می تواند این تفکرات را داشته باشد، به صورت لحظه ای نگران شود و بعد از آن به زندگی خودش ادامه دهد.

در واقع تحقیقات صورت گرفته نشان داده است که اکثر افراد در زمان های مختلف، دارای “تفکرات سرزده” ناخواسته می باشند.

ولی در چارچوب OCD ، این تفکرات سرزده به صورت مکرر صورت می گیرند و منجر به تحریک یک اضطراب افراطی می شوند که در زندگی روزمره آنها اختلالاتی را ایجاد می کند.

وسواس های فکری رایج در وسواس فکری عملی

آلودگی

  • مایعات بدن (برای مثال ادرار)
  • میکروب ها / بیماری (برای مثال: تبخال، HIV)
  • آلودگی های محیطی (برای مثال: پاک کننده ها، حلال ها)
  • کثیفی
وسواس های فکری رایج در وسواس فکری عملی مشاور کو
وسواس های فکری رایج در وسواس فکری عملی مشاور کو

از دست دادن کنترل

  1. ترس از واکنش نشان دادن در نتیجه یک محرک و آسیب زدن به خود
  2. ترس از اقدام کردن / واکنش نشان دادن در نتیجه یک محرک و آسیب زدن به یک فرد دیگر
  3. ترس از تصاویر خشن و مخوف موجود در مغز فرد
  4. ترس از افزایش یافتن زشتی ها یا توهین ها
  5. ترس از دزدیده شدن وسایل

اذیت کردن

  • ترس از مسول بودن در مورد یک اتفاق وحشتناک (برای مثال: آتش، دزدی)
  • ترس از آسیب زدن به دیگران به دلیل نداشتن مراقبت کافی (برای مثال: افتادن یک چیزی بر روی زمین که می تواند منجر به سُر خوردن یک فرد و آسیب دیدن وی شود)

وسواس های فکری مربوط به تکامل گرایی

  • نگرانی در مورد بی طرف بودن و دقت داشتن
  • نگرانی در مورد نیاز به شناخت یا یادآوری
  • ترس مربوط به از دست دادن یا فراموش کردن اطلاعات مهم در هنگام بیرون انداختن یک چیزی
  • عدم توانایی برای تصمیم گیری در مورد نگهداشتن یا دور انداختن وسایل
  • ترس از دست دادن وسایل

تفکرات جنسی ناخواسته

  • تفکرات یا تصاویر جنسی ممنوع یا ناخوشایند
  • انگیزش های جنسی ممنوع یا ناخوشایند نسبت به سایر افراد
  • تفکرات وسواسی در مورد همجنس گرایی
  • تفکرات وسواسی جنسی که می تواند شامل کودکان یا رابطه جنسی با محارم باشد
  • وسواس های فکری در مورد رفتار جنسی تجاوزکارانه نسبت به سایر افراد
  • وسواس های ذهنی مذهبی (دقت زیاد)
  • نگرانی در مورد تخلف نسبت به خدا، یا نگرانی در مورد کفر
  • نگرانی بیش از حد در مورد درست / نادرست بودن یا اخلاقیات

سایر وسواس های  فکری

  1. نگرانی در مورد داشتن یک بیماری یا ناخوشی فیزیکی (غیر از طریق آلودگی، برای مثال از طریق سرطان)
  2. تفکرات خرافاتی در مورد خوش شانس / بدشانس بودن رنگ ها و عددهای خاص

وسواس های عملی دومین بخش از اختلال وسواس فکری – وسواس عملی

وسواس های عملی دومین بخش از اختلال فکری عملی می باشند.

این وسواس عبارت از رفتارها یا تفکرات مکرری می باشد که یک فرد با هدف خنثی سازی، تاثیر متقابل داشتن یا دور کردن وسواس های فکری خودش انجام می دهد.

افراد دارای این اختلال عملی این شناخت را دارند که این مورد صرفا یک راه حل موقتی می باشد و بدون داشتن یک روش مقابله ای بهتر، آنها از وسواس های عملی به عنوان یک راه فرار موقتی استفاده خواهند کرد.

همچنین وسواس های عملی می تواند شامل موقعیت های اجتنابی باشد که منجر به تحریک وسواس های فکری می شود.

وسواس های فکری زمان بر می باشند و منجر به پیشگیری از انجام فعالیت های ارزشمند برای فرد می شوند.

همانند وسواس های فکری، تمامی رفتار ها یا “تشریفات مذهبی” تکراری عبارت از وسواس های عملی نمی باشند. شما باید عملکرد و زمینه رفتار را مورد بررسی قرار بدهید.

برای مثال، موارد روتین مربوط به زمان خواب، کارهای مذهبی و یادگیری یک مهارت جدید تا یک سطحی شامل تکرار یک رفتار به صورت مکرر می باشد، ولی این موارد معمولا یک بخش مثبت و کارکردی از زندگی می باشند.

رفتارها بستگی به زمینه دارند.

مرتب و منظم کردن کتاب ها به مدت هشت ساعت در طول یک روز، در صورتی وسواس فکری نخواهد بود که فرد در یک کتابخانه مشغول کار باشد.

به طور مشابه، در صورتیکه شما به صورت جدی دنبال جزئیات باشید یا بخواهید که همه موارد کاملا مرتب باشند، ممکن است یک سری رفتارهای “وسواسی” داشته باشید که جزء وسواس فکری عملی نمی باشند.

در این مورد، “وسواس عملی به یک ویژگی شخصیتی یا یک موردی در رابطه با شما اشاره دارد که در واقعیت می توانید آن را ترجیح بدهید یا دوست داشته باشید.

در اکثر موارد، افراد دارای این اختلال احساس می کنند که تحت تاثیر رفتار وسواس عملی قرار دارند.

انجام دادن این کار برایشان زمان بر نمی باشد و در اکثر موارد کارهای طاقت فرسایی می باشند.

در OCD، رفتار وسواس عملی به منظور تلاش برای فرار کردن یا کاهش اضطراب یا وجود داشتن وسواس های فکری صورت می گیرد.

وسواس های عملی که در وسواس فکری عملی وجود دارند عبارتند از:

شستن و تمیز کردن

  • شستن بیش از حد دست ها یا شستن دست ها به یک روش خاص
  • انجام دادن بیش از حد کارهای روتین از قبیل دوش گرفتن، حمام رفتن، مسواک زدن، آرایش کردن یا دستشویی رفتن
  • تمیز کردن وسایل خانه یا سایر موارد به صورت مکرر
  • انجام دادن سایر کارها به منظور پیشگیری کردن یا از بین بردن ارتباط با موارد آلوده کننده

بررسی کردن

  • بررسی کردن این مورد که شما به سایر افراد آسیب نمی زنید / نخواهید زد
  • بررسی کردن این مورد که شما به خودتان آسیب نمی زنید / نخواهید زد
  • بررسی کردن این مورد که اتفاق وحشت ناکی صورت نخواهد گرفت
  • بررسی کردن این مورد که اشتباه نخواهید کرد
  • بررسی کردن بخش هایی از شرایط یا بدن فیزیکی خودتان
وسواس های عملی که در وسواس فکری عملی وجود دارند عبارتند از
وسواس های عملی که در وسواس فکری عملی وجود دارند عبارتند از

تکرار کردن

  1. تکرار کردن و بازنویسی کردن
  2. تکرار کردن فعالیت های روتین (برای مثال: وارد و خارج شدن، بلند شدن و نشستن بر روی نیمکت ها)
  3. تکرار کردن حرکات بدنی (برای مثال: قلاویز شدن، لمس کردن، چشمک زدن)
  4. تکرار کردن فعالیت ها به صورت چند باره (برای مثال: انجام دادن یک کاری برای سه بار، به دلیل اینکه عدد سه یک عدد “خوب”، “مناسب” یا “ایمنی” است)

وسواس های فکری ذهنی

  1. تکرار کردن ذهنی اتفاقات به منظور پیشگیری از خطر (برای یک شخص دیگر، به منظور پیشگیری از پیامدهای وحشتناک)
  2. دعا کردن برای پیشگیری از خطر (برای یک فرد دیگر، به منظور پیشگیری از پیامدهای وحشتناک)
  3. شمارش کردن به منظور انجام دادن یک وظیفه بر اساس عدد “خوب”، “درست” یا “ایمن”
  4. “کنسل کردن” یا “خنثی کردن” (مثال: قرار دادن یک کلمه “خوب” به جای “بد” به منظور از بین بردن تاثیرات آن)
وسواس های فکری ذهنی
وسواس های فکری ذهنی

سایر وسواس های عملی

  • قرار دادن وسایل به صورت منظم یا مرتب کردن آنها تا زمانی که “احساس خوبی” به دست بیاورید
  • گفتن، پرسیدن یا اعتراف کردن به منظور به دست آوردن اطمینان مجدد
  • اجتناب کردن از موقعیت هایی که می تواند منجر به تحریک وسواس های فکری شود

مشاورکو : مرکز روانشناسی درمان اختلالات روان

  • روانشناسی فردی به منظور شناخت هر چه بیشتر فرد و شخصیت شناسی و خودشناسی به منظور درمان اختلالات
  • راه های درمانی افسردگی  در دوره نوجوانی ، جوانی و میانسالی و افسردگی فصلی و دوره ای همچون دوره کنکور و زایمان و بارداری
  • استرس و اضطراب ناشی از رفتارها و امتحانات و یا بروز مشکلات خانوادگی و اجتماعی و حتی شغلی
  • درمان و تشخیص انواع وسواس نظری و علمی و روش های درمان آن پیش از بروز مشکل در خانواده و یا انزوا فردی
  • روش های نوین درمانی بیماری دوقطبی  در روان پزشکی و روان شناسی با رویکردهای مختلف درمانی بدون دارو و دارو درمانی به منظور درمان اسکیزوفرنی
  • درمان ترس و فوبیا از جمعیت، جامعه گریزی، حیوانات ، ترس از ازتفاع ، فوبیا اجتماعی ، فوبیا محیط محصور و غیره
  • رفع اختلال ارتباطی و رفتاری بین خانواده و نوجوان و یا ارتباطی فرد با اجتماعی با هیپنوتراپی و روان درمانی تخصصی

[۱] Obsessive compulsive disorder

[۲] “obsessing” or “being obsessed”

نویسنده: مشاور کو
تمامی حقوق برای مشاورکو : مرکز مشاوره آنلاین محفوظ بوده و هرگونه کپی برداری از محتوای انجمن پیگرد قانونی دارد و استفاده با ذکر نام منبع و لینک سایت بلامانع است.

مقالات جدید: