درمان با استفاده از جعبه شنی، یکی از روش های درمانی بیانگر (گویا) می باشد که در برخی مواقع به اسم شن بازی (هر چند که شن بازی یک رهیافت درمانی دیگری می باشد که یک تفاوت اندکی با این رهیافت درمانی دارد) و یا تکنیک جهانی مورد اشاره قرار می گیرد.

این رهیافت درمانی توسط مارگارت لوئن فلد، گوئستا هاردینگ، چارلوت بوهلر، هدا بولگار، لیزولته فیشر، ران بایر، و دورا کالف[۱] توسعه یافته است.

این روش درمانی بیشتر در رابطه با کودکان مورد استفاده قرار می گیرد، ولی در مورد افراد بالغ، نوجوانان، زوجین، خانواده ها و تمامی گروه ها هم کاربرد مناسبی دارد.

درمان با استفاده از جعبه شنی به شخص درمانجو اجازه می دهد تا با استفاده از عروسک های کوچک و شن های رنگی، دنیای کوچک خود را بسازد.

صحنه ایجاد شده، به عنوان انعکاس دهنده دنیای خود شخص درمانجو عمل می کند و فرد یک فرصت مناسبی را برای حل تضاد ها، از بین بردن موانع و به دست آوردن مقبولیت خود پیدا می کند.

تاریخچه روش درمانی جعبه شنی

یک پزشک متخصص اطفال بریتانیایی، به اسم مارگارت لوئن فلد، در سطح گسترده ای به عنوان اولین شخصی در نظر گرفته می شود که از جعبه شنی به عنوان یک تکنیک درمانی استفاده کرده است.

بعد از اینکه در سال ۱۹۲۱  علاقه لوئین فلد به روان شناسی روان پویشی افزایش یافت، وی در سال ۱۹۲۸ وارد رشته روان درمانی کودکان شد.

لوئن فلد ادعا کرد که ایده وی در مورد استفاده از جعبه شنی در طول درمان، توسط کتاب بازی های مربوط به کف اتاق، که در سال ۱۹۱۱ توسط اچ جی ولز[۲] نوشته شده بود، به وی الهام شده بود.

در این کتاب، ولز بازی های سرگرم کننده مختلفی را که خودش به همراه بچه هایش بر روی کف زمین بازی می کرد را بیان کرد، و از بازی کردن به عنوان وسیله ای برای رشد شخصیتی هر دو نفر کودک و والدین استفاده کرد.

بعد از اینکه در اوایل دهه ۱۹۳۰، موسسه روان شناسی کودک در لندن تاسیس شد، لوئن فلد دو جعبه زینک را برای برای بازی کردن کودک معرفی کرد؛

نصف جعبه اولی از شن پر شده بود، و جعبه دوم شامل آب و یک سری از وسایل لازم برای شکل دهی یا قالب گیری شن بود.

یک “جعبه سحر آمیز” از عروسک های کوچک، کاغذ، قطعه هایی از مواد، و بدلیجات های دیگری پر شده بود که در نزدیکی عروسک ها نگه داشته می شد.

لائون فیلد گزارش داد که کودکان درمانجو، بارهای جعبه سحر آمیز را به عنوان یک “دنیا” در نظر می گرفتند، و بلافاصله با ترکیب کردن مولفه های مربوط به جعبه شنی در عروسک های کوچک، یک صحنه سه بعدی را درست می کردند.

وی بر این باور بود که این رهیافت، که وی اسم آن را تکنیک دنیا گذاشته بود، می تواند به عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط بین صحنه ساز و مشاهده کننده در نظر گرفته شود – چرا که باعث می شود تا مشاهده کننده یک شناختی را نسبت به دنیای درون سازنده آن پیدا کند.

بعد از اینکه دورا کالف در سال ۱۹۵۶ و طی یک کنفرانس بین المللی با تکنیک دنیا[۳] آشنا شد، به لندن مهاجرت کرد تا تحت تعلیم لوئن فلد قرار بگیرد.

در نهایت، کالف تکنیک دنیای لوئن فلد را با فلسفه شرقی ، مدل سیستمی نئومن[۴]، و نظریه کارل جانگ[۵] در مورد افراد ترکیب کرد.

کالف با اجازه گرفتن از لوئن دلف، رهیافت خود را به عنوان شن بازی نام گذاری کرد و این تکنیک جدید خودش را به درمانگران زیادی در سرتاسر جهان آموزش داد.

روش درمانی جعبه شنی و شن بازی چه تفاوت هایی با هم دارند؟

هر چند که روش درمان جعبه شنی و روش درمانی شن بازی هر دو شامل استفاده از شن در یک محیط فاقد تهدید و برای اهداف درمانی می باشد، ولی هر این دو رهیافت های درمانی تفاوت های کوچک ولی مهمی با یکدیگر دارند.

برای مثال، روش درمان جعبه شنی می تواند شامل گرایشات نظری متفاوتی باشد، در حالیکه روش درمان شن بازی بر مبنای روان شناسی جانگیئن ایجاد شده است.

روش درمان جعبه شنی بر روی چیزی که شخص درمانجو در همان لحظه تجربه می کند، تاکید می کند و درمانگران به صورت فعّالی، مشغول کمک کردن به تجارب آگاهی و رشد موجود هستند.

در نقطه مقابل، درمانگران بازی شنی بر روی بخش ناخود آگاه متمرکز می شوند و یک فضای آزاد و محافظت شده و همچنین یک فرصت مناسب را برای ارتباط غیر زبانی افراد درمانجو ایجاد می کند.

همچنین درمانگران شن بازی هیچ نوع مداخله ای انجام نمی دهند و شخص درمانجو را راهنمایی نمی کنند؛ فرآیند تحلیل بعد از اتمام دوره درمانی صورت می گیرد.

در حالی که بیان کلامی یک جنبه بشر دوستانه مهم در هر دوره جعبه شنی می باشد، روش درمان شن بازی می تواند برای کودکان و یا افرادی که به دلیل آسیب های گذشته، نمی توانند خودشان را به صورت زبانی راهنمایی کنند، کاراتر و موثر تر می باشد.

تکنیک های روش درمان شن بازی

یکی از رایج ترین روش ها که در درمان شن بازی استفاده می شود، عبارت از تکنیک دنیا می باشد.

این رهیافت غیر زبانی شامل استفاده از نقاشی ها و مینیاتورها می باشد.

افراد درمانجو ترغیب می شوند تا از عروسک های مینیاتوری و مجسمه های کوچک استفاده کنند و هدف آنها بر روی شن ایجاد می شود؛

در زمانی که آنها انتخاب خود را انجام می دهند، درمانگر فقط مشاهده می کند و اقدامات شخص درمانجو را بعدا مورد تحلیل قرار می دهد.

فرد درمانجو می تواند آب را به شن اضافه کند و به هر ترتیبی که می خواهد مینیاتورها را در جعبه شنی قرار دهد. طراحی مربوط به جعبه شنی از طریق تجسّم و بخش نیمه هوشیار آنها صورت می گیرد.

نتیجه به دست آمده عبارت از دنیای درونی و کوچک آنها می باشد.

دنیای موجود در جعبه شنی، از طریق نمادگرایی و استعاره بیان می شود، و ممکن است که منجر به ایجاد درک آنی در شخص ایجاد کننده آن نشود.

ولی شخص درمانجو – حتی کودک – به کمک درمانگر می تواند رابطه مابین ایجاد شن و دنیای درونی آنها را تشخیص دهد.

شن درمانی برای آسیب، بی توجهی و یا سوء استفاده

بیشتر کودکان قادر نیستند تا وضعیت های روانی خود را به صورت زبانی بیان کنند؛

این حالت در زمانی که آنها با آسیب، بی توجهی و یا سوء استفاده مواجه باشند، بیشتر بروز می کند.

ماهیت غیر زبانی روش درمانی شن بازی و آشنایی نسبی با شن، می تواند در بدست آوردن احساس راحتی و امنیت به شخص درمانجو کمک کند.

کودک با یک راهنمایی کوچک از طرف درمانگر، در بازی کردن و پیشرفت دادن اظهارات خود نسبت به موقعیت های مختلف، احساس راحتی بیشتری می کند.

در اغلب موارد، کودکان یک درکی را نسبت به بازی مستقل خواهند داشت و بدون راهنمایی گرفتن از درمانگر، شروع به ایجاد تغییراتی در فرضیات و رفتارهایش می کنند.

این روش درمانی به عنوان یک خروجی با ارزش و قدرتمند  برای کودکان می باشد و منجر به ایجاد یک روش آگاهی قابل اطمینان در دست یابی به تجارب آسیب زا می شود.

همچنین روش درمانی شن بازی برای درمان کودکانی که مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفته اند هم مفید می باشد.

این کودکان به دلیل ترس از آسیب و یا حتی مرگ، ساکت باقی می مانند.

اغلب آنها تهدید می شوند و زمانی که به درمان مراجعه می کنند، اضطراب زیادی را دارند.

مجموعه های آزاد و مداخله ای روش درمان شن بازی، منجر به ایجاد یک محیط امن اولیه ای برای آنها می شود که برای دست یابی به درمان مورد نیاز است.

شن درمانی برای افراد بالغ

هر چند که شن بازی شبیه بازی کودکانه می باشد، ولی یک رهیافت درمانی سطح بالا و چند بعدی است که منجر به ایجاد آزادی و شناخت عاطفی برای شخص درمانجو می شود.

افراد بالغی که آسیب دیده اند و در نتیجه استفاده از سایر روش های درمانی، به نتایج مطلوب دست نیافته اند می توانند با استفاده از رهیافت درمانی جعبه شنی به نتایج دلخواه خودشان دست یابند.

محیط بیانگر یک موقعیتی می باشد که عاری از هر نوع تهدید می باشد، درمانگر با شخص درمانجو همکاری می کند تا از طریق بیان کردن صحیح افراد و اتفاقات، موقعیت آنها را در اهداف مینیاتوری تغییر دهد.

شخص درمانجو با شروع کردن انجام تغییرات در یک فضای تخیلی، می تواند شجاعت و توانایی مناسبی را برای شناسایی تغییرات مشابه در زندگی خودش به دست بیاورد.

در حالی که فرآیند شن بازی شامل ایجاد یک سری از جعبه ها می باشد و می تواند چند ماه یا چند سال طول بکشد، ولی افراد می توانند با انجام فقط یک دوره درمانی جعبه شنی، تغییرات قابل توجهی را در خودشان تجربه کنند.

آموزش برای استفاده از روش درمانی جعبه شنی

درمانگران شن بازی، که همچنین به عنوان تسهیل کننده ها یا شاهد شناخته می شوند، در طول تجربه جعبه شنی، به عنوان راهنمایی برای درمانجو یا “سازنده جعبه شنی” عمل می کند.

فرد شاهد آموزش می بیند تا به فرد سازنده کمک کند که به صورت کاملی مشغول دنیایی شوند که می سازند.

فرد سازنده همواره بر روی فرآیند تمرکز می کند، و شاهد در هنگام نشان دادن ابراز های دنیای درونی در شن، یک نقش ترغیب کننده، حمایتی و راهنمایی را برای فرد سازنده انجام می دهد.

در طول آموزش، فرد شاهد ادغام کردن استراتژی های بیانی اضافی، همانند موسیقی، داستان گویی، یوگا و مدیتیشن را بر روی درمان یاد می گیرد.

با این وجود، قبل از اینکه شخص بتواند اعا کند که یک درمانگر شن بازی است، باید گواهی نامه لازم را از جامعه بین المللی مربوط به روش درمان شن بازی (ISST) دریافت کند.

در نقطه مقابل، یک متخصص سلامت روان می تواند بعد از سپری کردن ۴۵ ساعت آموزش، خودش را به عنوان متخصص در روش درمانی جعبه شنی معرفی کند.

تا به امروز، درمانگران جعبه شنی هیچ گونه نیازی به داشتن گواهی نامه تشخیصی بین المللی نداشته اند.

محدودیت های روش درمانی جعبه شنی

روش درمان جعبه شنی، همانند سایر روش های درمانی می تواند برخی محدودیت ها را داشته باشد.

در برخی از جوامع یا فرهنگ ها، این تکنیک می تواند به عنوان یک تکنیک زمان بر، گیج کننه، خسته کننده، فضولانه، و یا روشی که وابستگی زیادی به مهارت های بالینی درمانگر دارد، در نظر گرفته شود.

ممکن است که برخی از افراد بزرگسال، به دلیل اعتقاد بر نبود خلّاقیت یا مهارت های هنری مناسب برای کارایی درمان، در برابر این رهیافت بیان زبانی مقاومت کنند.

علاوه بر آن، تفسیر تصاویر شنی یک موضوعی می باشد که در جامعه سلامت روانی، همچنان بحث هایی در مورد آن وجود دارد.

در موارد زیادی، تفسیر نماد ها، شکل ها و یا کل صحنه توسط شخص درمانگر و / یا شخص درمانجو می تواند مبهم و یا نامعین باشد، و برخی مواقع این تفسیر ها منجر به بی توجهی نسبت به تفاسیر جایگزین می شود.

در حالی که روش درمانی جعبه شنی بر مبنای حمایت نظری و شواهد بالینی قابل توجه ایجاد شده است، ولی در این روش درمانی، به منظور ایجاد یک اعتبار علمی مناسب، مطالعات محدودی صورت گرفته است.

ترجمه : دکتر دادخواه