نقش گزارش روانی، به عنوان یک روش درمان تجربی، به افراد درمانجو اجازه می دهد تا مشکلات شان را از طریق روش های واکنش (واکنش های نمایشی) بررسی کنند.

این رهیافت شامل نقش بازی کردن و فعالیت های گروهی برای کمک به افراد درمانجو و  به منظور به دست آوردن چشم انداز مناسب نسبت به نگرانی ها، تضاد ها و سایر مشکلات در یک محیط امن و مورد اعتماد می باشد.

افرادی که به درمان مراجعه می کنند، می توانند در نتیجه استفاده از روش نقش گزاری روانی به یک بهبود در بهزیستی روانی و همچنین مهارت های شناختی و رفتاری دست یابند.

تاریخچه و توسعه نقش گزاری روانی

جاکوب مورنو[۱]، به عنوان یک روان پزشک قرن بیستم، در اوایل دهه ۱۹۹۰ نقش گزارش روانی را توسعه داد و اولین دوره آن را در سال ۱۹۲۱ برگزار کرد.

این رهیافت در نتیجه شناخت اهمیت رهیافت گروهی درمان توسط وی و علایق وی به فلسفه، تئاتر و عرفان، ایجاد شد.

در اواخر دهه ۱۹۳۰ جاکوب بیمارستان بیکون[۲] را تاسیس کرد، که ویژگی بارز آن تئاتر درمانی بود و در آن، نقش گزاری روانی به عنوان بخشی از رویه درمانی اجرا می شد.

همچنین وی در سال ۱۹۴۲ انجمن آمریکایی مربوط به گروه روان درمانی و نقش گزاری روانی را تاسیس کرد.

بعد از مرگ وی در سال ۱۹۷۴، همسر وی، زرکا[۳] به گسترش ، تدریس و آموزش این رهیافت ادامه داد.

اشخاص مهم دیگری در این زمینه نقش داشتند، که عبارت از: مارتین هاسکل[۴] ، که در دهه ۵۰ با مورنو همکاری داشت .

یکی از اولین طرفداران این رهیافت بود، ایا فچین برنهام[۵]، یک آموزش دهنده در جنوب غرب، آنه آنجلین شوتزن برگر[۶]، که در فرانسه و اروپای غربی به عنوان پیشرو نقش گزای روانی بود، گرتل لئوتز[۷]، یکی از درمانگران نقش گزارش روانی اولیه در اروچا، و مارسیا کارپ[۸]، که اولین پیشرو نقش گزاری روانی در بریتانیا بود.

نظریه و هدف نقش گزاری روانی

مورنو نقش گزاری روانی را به عنوان “بررسی علمی حقیقت از طریق روش نمایش” تعریف کرده است.

این رهیافت، که بر مبنای اصول خلاقیت و خود به خودی می باشد، گروه سنجی ، پویایی های گروهی و نقش درمانی را با هم ترکیب می کند تا منجر به تحریک واکنش های شناختی، عاطفی و رفتاری در افراد درمانجو شود .

به آنها کمک کند تا از طریق شناخت نقش خودشان در زندگی، روش های تعامل با دیگران و مواردی که منجر به ایجاد تغییرات چالش زا یا محدود کننده در زندگی شان می شود، به یک چشم انداز مناسب و جدید دست یابند.

اغلب افراد درمانجو در نتیجه استفاده از نقش گزاری روانی این توانایی را پیدا می کنند تا استفاده خودشان از زبان و چشم انداز را، در هنگام استفاده از روش های واکنش و به منظور بررسی رخداد های گذشته، حال و آینده، بهبود دهند.

به دلیل اینکه نقش گزاری روانی به افراد درمانجو کمک می کند تا از یک نقطه نظر بیرونی به موقعیت های خودشان و سایر افراد نگاه کنند.

اغلب دوره های نقش گزاری روانی به یک محیط امنی برای افراد تبدیل می شود تا آنها راه حل های جدیدی را برای مشکلات و چالش هایشان، چه این مشکلات ریشه در عوامل خارجی داشته باشد و یا ریشه در موقعیت های گذشته داشته باشد، پیدا کنند.

تکینک های مورد استفاده در نقش گزاری روانی

اغلب دوره های نقش گزاری روانی به صورت گروه درمانی هفته ای برگزار می شود و در حالت عادی، هشت تا ۱۲ نفر در آن مشارکت می کنند.

معمولا دوره ها ۹۰ دقیقه تا ۲ ساعت به طول می کشد. هر نقش گزاری روانی بر روی موقعیت زندگی فرد درمانجو تمرکز می کند، و اعضای گروه نقش های مورد نیاز را بازی می کنند.

معمولا هر دوره در سه مرحله انجام می شود: مرحله گرم کردن، مرحله واکنش و مرحله به اشتراک گذاری.

بازیگران مهم و دیگر مشارکت کنندگان از طریق نقش و بازی نمایشنامه منجر به افزایش آگاهی نسبت به مشکلات گذشته، چالش های فعلی و احتمالات آینده می شود.

هدف از مرحله گرم کردن کمک به ایجاد اعتماد، انسجام گروهی و حس امنیت در بین اعضای گروه می باشد.

اعضای گروه ممکن است که بدون داشتن اعتماد، حس راحت و مناسبی را در انجام روش های واکنشی نداشته باشند و مشکلات یا تضاد هایی به وجود بیاید.

یک تکنیکی که در مرحله گرم کردن زیاد استفاده می شود عبارت از نقش بازی کردن می باشد، که در آن اعضای گروه خودشان را با نقش های خاصی انطباق می هند تا خودشان را معرفی کنند.

به دلیل اینکه در نقش گزاری روانی، اغلب اعضای گروه نقش های مربوط به اعضای خانواده یک فرد دیگر را بازی می کنند، این تکنیک می تواند منجر به ایجاد آگاهی برای اعضای گروه شود.

با آشنا شدن اعضای گروه با یکدیگر، ممکن است که یک نفر داوطلب باشد تا به عنوان بازیگر اصلی، یا کسی که تمرکز اصلی نقش گزاری روانی بر روی وی می باشد، نقش ایفا کند.

در مرحله واکنش، بازیگر نقش اصلی – همراه با کمک درمانگر – بر مبنای اهمیت اتفاقات صورت گرفته در زندگی فعلی بازیگر نقش اصلی، صحنه هایی را ایجاد می کند و درمانگر دوره را راهنمایی می کند.

در حالی که سایر اعضای گروه به عنوان خود کمکی، یا افرادی در زندگی بازیگر نقش اصلی، نقش بازی می کنند. بقیه اعضای گروه به عنوان شنونده نقش ایفا می کنند.

تکنیک های بیان شده در زیر، رایج ترین موارد استفاده شد در مرحله واکنش می  باشند:

نقش معکوس: بازیگر نقش اصلی از نقش خودش خارج می شود و به عنوان یک شخص مهم در زندگی اش نقش ایفا می کند.

این اقدام می تواند به بازیگر نقش اصلی کمک کند تا نقش افراد دیگر را شناسایی کند و به کارگردان (درمانگر) کمک کند تا شناخت بهتری نسبت به پویایی های رابطه ای به دست بیاورد.

انجام اینکار می تواند منجر به افزایش حس همدردی و دلسوزی در بازیگر نقش اصلی شود.

معکوس نمودن: بازیگر نقش اصلی به یک بیننده تبدیل می شود، در حالی که بازیگران خود کمکی، بخش از نقش بازیگر اصلی را بازی می کنند، و همچنین  نقش خودشان را هم بازی می کنند و بازیگر نقش اصلی می تواند آن را مشاهده کند.

این تکنیک، در زمانی که بازیگر نقش اصلی در حال تجربه کردن احساسات منفی شدیدی است و یا حس می کند که از احساسات و عواطف مربوط به صحنه جدا شده است و یا با آن فاصله پیدا کرده است، می تواند مفید و کارا باشد.

دوبله کردن: اعضای گروه رفتار ها و حرکات بازیگر نقش اصلی را اجرا می کنند و هر نوع عاطفه و یا تفکراتی را که معتقدند احساسات و تفکرات بازیگر نقش اصلی دارد را با صدا بلند اعلان می کنند.

این تکنیک برای ایجاد حس همدردی  با بازیگر نقش اصلی و یا به چالش کشیدن برخی از جنبه های صحنه یا اقدامات بازیگران نقش اصلی و  با استفاده از روش های سازنده و غیر تهاجمی، می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

تک گویی: بازیگر نقش اصلی، تفکرات و احساسات خودش را به شنوندگان بیان می کند.

این امر می تواند در هنگام صحبت کردن با همسر و یا با ترغیب کارگردان (درمانگر) صورت گیرد.

در طول مرحله به اشتراک گزاری، کارگردان به نقش درمانگر بر می گردد تا پردازش صحنه را انجام هند.

پردازش عبارت از معانی احساسات و عواطفی است که مشخص می شود و باور بر این است که عامل ضروری برای ایجاد تبدیل می باشد.

مرحله به اشتراک گذاری فرصتی را برای بحث گروهی در مورد اتفاقاتی فراهم می آورد که در مرحله اقدام انجام گرفته است.

شنودندگان می توانتد همراه با سایر موضوعات، نحوه تاثیر تفکرات و مشاهدات خودشان بر روش های تعاملی بازیگر نقش اصلی و بقیه افراد را بررسی کنند.

آموزش و گواهی نامه برای درمانگران نقش گزاری روانی

فرآیند آموزش و گواهی نامه نقش گزاری روانی در ایالات متحده، تحت کنترل هیات آمریکایی آزمون کننده های نقش گزاری روانی، جامعه سنجی و روان درمانی گروهی قرار دارد.

افرادی که علاقمندند تا در برنامه های گواهی نامه ای شرکت کنند، در مرحله اول باید یک درجه کارشناسی ارشد در یکی از رشته های مرتبط داشته باشند، حداقل ۷۸۰ ساعت آموزشی را تحت نظر افراد مورد تایید هیات تکمیل کنند.

۵۲ هفته دوره نظارت ، فعالیت تخصصی در نقش گزاری روانی، جامعه سنجی و گروه درمانی داشته باشند و در ۴۰ دوره نظارتی که هر کدام ۵۰ دقیقه به طور می کشد، مشارکت کنند.

همچنین افرادی که به دنبال استفاده درمانی از این روش هستند، باید در فعالیت های تخصصی از قبیل ادامه دادن به کارگاه های آموزشی، در کل دوره گواهی نامه ای ادامه دهند و گواهی نامه مورد نیاز را به دست بیاورند.

چه کسانی می توانند از نقش گزاری روانی استفاده کنند؟

اثبات شده است که رهیافت نقش گزاری روانی به صورت موفقی ، منجر به ارائه توضیحاتی در مورد عواطف و احساسات مهم می شود.

در حالت معکوس هم نشان داده شده است که این رهیافت یک رهیافت مفید برای افرادی می باشد که می خواهند کنترل مناسبی بر روی احساسات خودشان داشته باشند.

به دلیل اینکه این تکنیک بر روی بدن و اقدامات و همچنین عواطف و تفکرات فرد تاکید می کند، به عنوان یک روش کلی در نظر گرفته می شود و باور بر این است که برای طیف وسیعی از مشکلات مناسب می باشد.

برای افرادی که در روابط، عملکرد اجتماعی و عاطفی ، با آسیب و زیان رفع نشده و یا اعتیاد مواجه هستند، می توانند در نتیجه استفاده از نقش گزاری روانی به یک بهبود مناسب دست یابند.

همچنین نقش گزاری روانی می تواند برای افرادی که دارای اختلال روانی، شخصیتی و یا تغذیه ای هستند .

یا افرادی که با چالش های مربوط به مشکلات هویتی و / یا خود تصویری منفی مواجه هستند، مفید باشد چرا که این تکنیک می تواند برای افراد درمانجو یک فضا و شرایط مناسبی را برای ارتباط برقرار کردن با درد و چالش های روبرو فراهم آورد.

یکی از مطالعات صورت گرفته نشان داده است که نقش گزاری روانی در درمان دختران در سن مربوط به دوره تحصیل راهنمایی که آسیب هایی را تجربه کرده بودند، مفید بوده است.

دخترانی که در این مطالعه شرکت کرده بودند، اضطراب و افسردگی سطح پایین و از بین رفتن کامل این علائم را بعد از اجرای ۲۰ هفته ای دوره نقش گزاری روانی گروهی، گزارش کرده بودند.

نگرانی ها و محدودیت ها

متخصصانی که رهیافت نقش گزاری روانی را ارائه می دهند، معمولا کارایی این رهیافت را بر مبنای تجارب نقل قولی مربوط به گروه های درمانی و یا تجربیات مربوط به تغییرات، بیان می کنند.

با این وجود،  تا به امروز مطالعات تجربی محدودی در دسترس است که از تاثیر نقش گزاری روانی حمایت می کنند.

در طول چندین دهه اخیر، یک تغییری در مطالعات تجربی  ایجاد شده است که کارایی نقش گزاری روانی را در تغییرات انگیزشی مربوط به زندگی شرکت کنندگان نشان می دهد.

این مطالعه صورت گرفته در زمینه نقش گزاری روانی، بر روی تاثیرات امنیت و اعتماد گروه و کارایی مرحله اشتراک گزاری متمرکز است.

به دلیل اینکه نقش گزاری روانی تاکید زیادی بر روی امنیت و اعتماد دارد، معمولا مشاوران فرآیند نقش گزاری روانی را برای درمان تجویز می کنند و اعضای گروه را برای آن آماده می کنند.

هدف از این تجویز، اهمیت این رهیافت درمانی برای نقش گزاری روانی و دیگر حالت های روان درمانی می باشد، چرا که این روش اعضای گروه را مطمئن می کند که آمادگی کافی را برای کار کردن بر روی مسائل حساس دارند.

در صورتی که شخص تصمیم گرفته باشد که برای روش نقش گزاری روانی آماده نباشد، از نظر اخلاقی درمانگر موظف است تا وی را به درمان انفرادی ارجاع دهد.

انتخاب افرادی مناسب برای گروه درمانی، می تواند برای یک پروسه زمان بر درمانگر و مشاور باشد.

این احتمال وجود دارد که مولفه تجربی نقش گزاری روانی به یک مرحله گرم کردن طولانی نیاز داشته باشد، تا اعضای گروه بتوانند اعتماد مناسبی نسبت به هم پیدا کنند .

برای اقدام مناسب در برابر جنبه های مختلف زندگی خود، بخصوص در برابر چالش ها و نگرانی های خود، احساس راحتی و آمادگی مناسبی داشته باشند.

معمولا درمانگران نیاز دارند تا مهارت های تخصصی را داشته باشند تا از این طریق، فرآیند ایجاد اعتماد و انتقال آن به صحنه های دراماتیک را تسهیل بخشند.

همچنین اعتماد پذیری می تواند به عنوان یک نگرانی در نقش گزاری روانی مطرح باشد.

در هنگام استفاده از فرمت گروهی، ضروری است که مشاور بتواند یک بحث اعتماد پذیری را با اعضای گروه داشته باشد.

به منظور ایجاد اطمینان نسبت به نگه داشتن اتفاقات نقش گزاری روانی در داخل گروه (عدم فاش سازی اطلاعات مربوط به دوره درمانی) تلاش کند.

در مراحل اولیه تجارب نقش گزاری روانی گروهی، هر یک از اعضاد گروه یک وظیفه ای را درمورد راز داری انجام خواهد داد.

با این وجود، در صورتی که اعضای گروه منجر به از بین رفتن راز های گروه و فاش شدن آنها شوند، هیچ نوع مورد و مجازات قانونی برای آن در نظر گرفته نشده است.

در صورتی که اعضای گروه، اطلاعات گروهی را فاش و منتشر کنند، معمولا مشاور یک جلسه گروهی را برگزار می کند تا یک تصمیم دموکراتیک در مورد باقی ماندن شخص در گروه و یا ارجاع آن به برنامه و درمانگر دیگر گرفته شود.

هر تهدیدی در مورد اطلاعات محرمانی می تواند بر اعتماد و امنیت بین اعضای گروه تاثیر بگذارد، و در آینده می تواند منجر به ممانعت از کارایی نقش گزاری روانی در مورد افراد استفاده کننده از آن شود.

منبع : دکتر دادخواه